АКЪМЕСДЖИТ

Шимди Симферополь (Акъмесджит) оларакъ танылгъан шеэрнинъ пек къадимий тарихы бар. Салгъыр озенининъ аджайип вадийсинде даа неолит заманында Чокъурча озенчигининъ боюнда инсанлар яшагъан, андаки къобаларда бир сыра къадимий айванларнынъ кемиклери, адамларнынъ иш алетлери, къабирлери тапылды.

Миляттан эвель 9 асырда мында таврлар къасаба къуралар. Сонъра, къарарнен милядийден эвель 3 асырда бу ерге искитлернинъ кочебе къабилелери келип ерлеше. Шеэрлери Акъмесджитнинъ шимди Петров къаялары оларакъ белли ерде ола. Онынъ адыны кимсе хатырламай, лякин рус алимлери шеэр адыны юнанджа Неаполь Скифский, деп къоялар.

Салгъырнынъ сол ялысында але бу куньгедже Скилур искитлер даийсининъ (вождь) дюрбеси (мавзолей) ве къаленинъ диварлары тура. Ярымадада тюркий къыпчакъ къабилелери ат ойнаткъанда, шеэрнинъ ады  Кемерчик ола. 16 асырда исе, о, Къырым ханлыгъынынъ эмиетли бир меркезине чевириле. Мында къалгъа-султаннынъ сарайы, бир сыра мемурий биналар, чокъ джамилер къурула.

Тез арада шеэр эалисининъ сайысы 10 бинъден зияде ола. Шеэр исе мында буюк, акъ таштан къурулгъан месджит адынен Акъмесджит, деп адландырылмагъа башлай. 18 асырнынъ башында мында энди 1800 эв, 11 джами, 2 медресе, хан (мусафирхане), 9 чешме, базарлар ве дигер шеэр къурумлары олгъан. Шимди кинотеатр «Симферополь» артында тек бир чешме сакъланды. Эвельден бу чешменинъ адлары: «Ай-су», «Азиз-чешме», «Ай-чешме» эди.

О заманлары Акъмесджитке бир эвлия адам келе. Русларнен олгъан дженк къалабалыкъларында оны ольдюрелер. Адамлар оны къалгъа-султаннынъ багъчасында комелер. Геджелере о нур сачмагъа. О замандан онынъ къабри Азиз сайыла. Мында бинълернен мусульманлар келип, шу ерде акъкъан чешмеден сув ала, дуа окъуп, дердине дерман тапалар. Азиз къартнынъ ады тарихта Салгъыр Баба киби белли. Шимди онынъ мезары виране алда Воровский сокъагъында ерлешкен азбардадыр.

Акъмесджитнинъ энъ белли джамилеринден Кебир-Джамидир. О 1508 сенеси къурулып битирильди. Муминлер шимди де анда намазларыны къылалар, янындаки биналарда Къырым мусульманларынынъ диний идареси – Муфтият ерлеше.

Шеэрнинъ дюльбер джамилеринден Валиде-шериф джамиси эди. О, чарлыкъ заманында къырымтатар ат полкунынъ джамиси олгъан. Cоветлер заманында оны йыкътылар. Шеэрде эски джамилерден даа тек Сеит-Сеттар джамиси сакъланды ве ал-азырда реставрация япылып, муминлерге къапуларыны ачты.