Башкъырт халкъ масалы
Бир адам байрамнынъ арфесинде мусафирлерни давет этмек ичюн кучюк огълуны ёллагъан. «Фелянча эмджени, дедени, фелянча тизени…», деп бир къач ад сёйлеген. Огълан дикъкъат иле динълеген, амма къапудан чыкъкъан сонъ, о кимни давет этеджегини унуткъан. Эвине кирип, текрар сорамагъа джесарет этмеген. «Мен бутюн кой эалисини давет этейим, – тюшюнип, къарар алгъан. – Оларнынъ арасында, бабам давет эткен мусафирлер де олур».
Ойле де япкъан. Койдеки эр бир эвге кирип, мусафирликке чагъыргъан.
Тезден мусафирлер кельмеге башлагъан. Яваш-яваш бутюн кой джемааты мусафирпервер къонакъбайларнынъ эвинде топлангъан. Огъланнынъ ана-бабасы шашып къалгъанлар.
– Шимди не япаджакъмыз? Къайдан алайыкъ зияфет ичюн бу къадар аш?
Огълан догърусыны айткъан: бутюн кой джемаатыны о давет этти, чюнки давет этмек керек олгъанларнынъ адларыны унутты.
Мына, мусафирлер софра башында отурып, зияфет беклейлер. Къонакъбайлар софрагъа, эвде олгъан, аш-емеклерни къоялар, амма эр кеске етмей. Бабасы огълуна ачувланып: «Ишни башлагъанда сонъуны да ойлан!» – дей.
Огълан япкъан ишинден пек утана ве утангъанындан дагъгъа къача. Терекнинъ тюбюнде отурып, агъламагъа башлай. Бираздан о, тавшанны коре ве онда кечкен сене бир тавшанны эвде бакъып, дагъгъа сербест йибергенини, таный. Тавшан исе узакътан огъланны таный ве янына келе. Не олгъаныны бильген сонъ, тавшан:
– Достум, кедерленме, сен эвге бар, эр шей яхшы олур, – дей.
Бу сёзлерни айтып, дагънынъ ичине кирип кете.
Огълан эвге къайта, софралар бош, мусафирлер къайтмагъа ашыкъмай ве не вакъыт эв саиплери оларны сыйлайджакъларыны беклейлер. Юзю-бети олмагъанлар:
– Эгер зияфетинъиз олмаса, бизни мусафир этмеге не керек эди? – деп, айталар.
Сонъра бир мусафир пенджереден бакъып, айретте къала, башкъалары да онынъ артындан бакъып, козьлерине инанмайлар: бутюн сокъакъ айванларнен толу. Эр бир айваннынъ къолунда бир шей бар. Аювларда балнен толу солакълар, сыгъынларда сютнен толу къопкъалар, тавшанларда джевиз ве ер емишнен сепетлер… Тавшан огъланнынъ дердини бильген сонъ, озь достларына насыл къуртарылгъаныны тариф эте ве ярдым этмеге чагъыра. Айванлар кетирген махсулатны азбарда къалдырып, дагъгъа къайталар. Мусафирлер исе агъызыларыны ачып къалалар.
Огълан ве ана-бабасы бунъа пек къувана. Учь кунь ве учь гедже мусафир сыйлайлар ве оларны озгъаргъан сонъ, софрада даа чокъ емек къала.
Бу вакъиа халкъ арасында дестан олды, чюнки бойле мусафирченликни дюнья даа корьмеген.
Терджиме эткен Эмине Усеин.