AQMESCİT

Şimdi Simferopol (Aqmescit) olaraq tanılğan şeerniñ pek qadimiy tarihı bar. Salğır özeniniñ acayip vadiysinde daa neolit zamanında Çoqurça özençiginiñ boyunda insanlar yaşağan, andaki qobalarda bir sıra qadimiy ayvanlarnıñ kemikleri, adamlarnıñ iş aletleri, qabirleri tapıldı.

Milâttan evel 9 asırda mında tavrlar qasaba quralar. Soñra, qararnen milâdiyden evel 3 asırda bu yerge iskitlerniñ köçebe qabileleri kelip yerleşe. Şeerleri Aqmescitniñ şimdi Petrov qayaları olaraq belli yerde ola. Onıñ adını kimse hatırlamay, lâkin rus alimleri şeer adını yunanca Neapol Skifskiy, dep qoyalar.

Salğırnıñ sol yalısında ale bu küngece Skilur iskitler daiysiniñ (vojd) dürbesi (mavzoley) ve qaleniñ divarları tura. Yarımadada türkiy qıpçaq qabileleri at oynatqanda, şeerniñ adı  Kemerçik ola. 16 asırda ise, o, Qırım hanlığınıñ emiyetli bir merkezine çevirile. Mında qalğa-sultannıñ sarayı, bir sıra memuriy binalar, çoq camiler qurula.

Tez arada şeer ealisiniñ sayısı 10 biñden ziyade ola. Şeer ise mında büyük, aq taştan qurulğan mescit adınen Aqmescit, dep adlandırılmağa başlay. 18 asırnıñ başında mında endi 1800 ev, 11 cami, 2 medrese, han (musafirhane), 9 çeşme, bazarlar ve diger şeer qurumları olğan. Şimdi kinoteatr “Simferopol” artında tek bir çeşme saqlandı. Evelden bu çeşmeniñ adları: “Ay-su”, “Aziz-çeşme”, “Ay-çeşme” edi.

O zamanları Aqmescitke bir evliya adam kele. Ruslarnen olğan cenk qalabalıqlarında onı öldüreler. Adamlar onı qalğa-sultannıñ bağçasında kömeler. Gecelere o nur saçmağa. O zamandan onıñ qabri Aziz sayıla. Mında biñlernen musulmanlar kelip, şu yerde aqqan çeşmeden suv ala, dua oqup, derdine derman tapalar. Aziz qartnıñ adı tarihta Salğır Baba kibi belli. Şimdi onıñ mezarı virane alda Vorovskiy soqağında yerleşken azbardadır.

Aqmescitniñ eñ belli camilerinden Kebir-Camidir. O 1508 senesi qurulıp bitirildi. Müminler şimdi de anda namazlarını qılalar, yanındaki binalarda Qırım musulmanlarınıñ diniy idaresi – Müftiyat yerleşe.

Şeerniñ dülber camilerinden Valide-şerif camisi edi. O, çarlıq zamanında qırımtatar at polkunıñ camisi olğan. Cövetler zamanında onı yıqtılar. Şeerde eski camilerden daa tek Seit-Settar camisi saqlandı ve al-azırda restavratsiya yapılıp, müminlerge qapularını açtı.