Başqırt halq masalı
Bir adam bayramnıñ arfesinde musafirlerni davet etmek içün küçük oğlunı yollağan. “Felânça emceni, dedeni, felânça tizeni…”, dep bir qaç ad söylegen. Oğlan diqqat ile diñlegen, amma qapudan çıqqan soñ, o kimni davet etecegini unutqan. Evine kirip, tekrar soramağa cesaret etmegen. “Men bütün köy ealisini davet eteyim, – tüşünip, qarar alğan. – Olarnıñ arasında, babam davet etken musafirler de olur”.
Öyle de yapqan. Köydeki er bir evge kirip, musafirlikke çağırğan.
Tezden musafirler kelmege başlağan. Yavaş-yavaş bütün köy cemaatı musafirperver qonaqbaylarnıñ evinde toplanğan. Oğlannıñ ana-babası şaşıp qalğanlar.
– Şimdi ne yapacaqmız? Qaydan alayıq ziyafet içün bu qadar aş?
Oğlan doğrusını aytqan: bütün köy cemaatını o davet etti, çünki davet etmek kerek olğanlarnıñ adlarını unuttı.
Mına, musafirler sofra başında oturıp, ziyafet bekleyler. Qonaqbaylar sofrağa, evde olğan, aş-yemeklerni qoyalar, amma er keske yetmey. Babası oğluna açuvlanıp: “İşni başlağanda soñunı da oylan!” – dey.
Oğlan yapqan işinden pek utana ve utanğanından dağğa qaça. Terekniñ tübünde oturıp, ağlamağa başlay. Birazdan o, tavşannı köre ve onda keçken sene bir tavşannı evde baqıp, dağğa serbest yibergenini, tanıy. Tavşan ise uzaqtan oğlannı tanıy ve yanına kele. Ne olğanını bilgen soñ, tavşan:
– Dostum, kederlenme, sen evge bar, er şey yahşı olur, – dey.
Bu sözlerni aytıp, dağnıñ içine kirip kete.
Oğlan evge qayta, sofralar boş, musafirler qaytmağa aşıqmay ve ne vaqıt ev saipleri olarnı sıylaycaqlarını bekleyler. Yüzü-beti olmağanlar:
– Eger ziyafetiñiz olmasa, bizni musafir etmege ne kerek edi? – dep, aytalar.
Soñra bir musafir pencereden baqıp, ayrette qala, başqaları da onıñ artından baqıp, közlerine inanmaylar: bütün soqaq ayvanlarnen tolu. Er bir ayvannıñ qolunda bir şey bar. Ayuvlarda balnen tolu solaqlar, sığınlarda sütnen tolu qopqalar, tavşanlarda ceviz ve yer yemişnen sepetler… Tavşan oğlannıñ derdini bilgen soñ, öz dostlarına nasıl qurtarılğanını tarif ete ve yardım etmege çağıra. Ayvanlar ketirgen mahsulatnı azbarda qaldırıp, dağğa qaytalar. Musafirler ise ağızılarını açıp qalalar.
Oğlan ve ana-babası buña pek quvana. Üç kün ve üç gece musafir sıylaylar ve olarnı ozğarğan soñ, sofrada daa çoq yemek qala.
Bu vaqia halq arasında destan oldı, çünki böyle musafirçenlikni dünya daa körmegen.
Tercime etken Emine Üsein.