Qırımnıñ terekleri

ARDIÇ – daima yeşil, ineyapraqlı terek. Onıñ 60-dan ziyade çeşiti bar.

Ardıç 300-600 yıl yaşay. Amma Ayya burunı yanındaki Batı-liman deresinde biñ – biñ dört yüz yıllıq ardıç terekleri de öse.

100-200 yaşına yetken terekler kevdeleriniñ qabuqları çatlap, çullanıp başlay. İneyapraqları yerge tökülip, terek astında minder kibi yımşaq bir qatlam asıl eteler. Tökülgen yapraqlar yerine yañıları ösip çıqa. Ardıç teregi insanğa pek hoş kelgen qoqular çıqara.

YÜVEZ – dağlarımızda çoq rastkele. Atta 8 çeşiti öse. Olarnıñ arasında eñ eñ keñ yayılğanı – qırım yüvezidir. Yüksekligi bazı da 15 metrge bara. O, dağlarda, taşlı-qayalı topraqlarda da öse.

Tomalaq şekilli, qıp-qırmızı, amma yeşki yemişleri salqım-salqım olıp pişeler. Bağçevanlar yüvez teregini bağçalarda da asraylar.

SERVİ – minarege oşap ösken terek. Adamlar ta qadimiy zamanlarda onı Aq-Deñiz yalılarındaki topraqlarda asrap başlağanlar.

Qırım cenübiy yalı boyuniñ avası bu terekke pek kelişkeni içün o mında keniş yayılğandır. Vatanımıznıñ yalıboyu manzarasını servilersiz tasavuz etmek mümkün degil. Yüksekligi 30 metrge bara. O, daima yeşildir.

ÇAM – Qırmnıñ daima yeşil, ineyapraqlı tereklerinider birisi. Qadimiy zamanlarda o, bütün yalı boyundaki dağlarda ösken. Çam teregi 500-600 yıl yaşay. Yüksekligi 25-40 metr ola.

Memleketteki eñ qart çam Qırımda öse. Uçansuv yanındaki qaya üstünde tamır atqa çamnıñ yaşı 600 yıl. Onıñ yüksekligi 30 metr, kevdesiniñ qalınlığı 6,03 metr. Çam tereginiñ ağaçından yahşı kereste yapıla.

EMEN, MEŞE – pek qaviy terek. Onıñ 450-den ziyade çeşiti bar.

Bu terekniñ ağaçı pek qıymetli sayıla. Ondan insan içün pek kerekli şeyler yapıla.

Emen terekleri biñ yıldan ziyade yaşay. Meselâ, şimdi Foros civarındaki ormanda kevdesi 5,5 metrli 1000 yıllıq emen reregi bar bağçasaray rayonınıye Kermençik (Vısokoye) köyü yanında kevdesi 8 metr olğan ve Qırımda eñ qart sayılğan emen öse. Alimler onıñ yaşı 1000 yıldan ziyadedir, deyler.

Qarasuvbazar şeerinden bir qaç kilometr avlaqta, Bükü Qarasua özeni boyunda ösip, “Bahri emen” adınen tanılğan emen teregi de meşurdır. Onıñ yüksekligi 20 metr, kevdesi 9,5 metrdir. Terekniñ yapraqları yerge 300 kvadrat metr qadar talda bere.