Bir zamanda bar eken, bir zamanda yoq eken. Keniş çölde bir qart qartiynen yaşağan. Qartiy çölge çıqıp, mal kübresini toplağan, tezekler yasap olarnı küneşte qurutqan soñ obalap qoyğan.
Soñki tezek obasını evden yaqın bir yerde obalay turğan. Eñ töpesine tegiz soyunı degil de, qoy yünlerine bulğalanğan tomalaq tezekni qoyğan. Ve oña adiy tezek, demey, “qoluboq” degenler, yani boqtan yasalğan tezek.
Qışta suvuqlar tüşken soñ, köylüler ayvanlarnı qoşarğa qapaylar, özleri ise ocaq etrafında toplana, ocaqta alevlenip yanğan tezek evni qızdıra.
O yılı şiddetli, suvuq yeller üfüre. Obanıñ töpesindeki tomalaq tezek yerge tüşip, sanki qamçılanğan dandürik kibi çöl boylap tığırıp kete.
Tezek tığıra-tığıra kete, onıñ qarşına ise aç Ayuv çıqa. Ayuv dağdan tüşip, çölde özüne yem qıdıra. Ayuv tezekni toqtata, o onı tomalaq penir beley ve:
– Ne qadar yahşı oldı. Men endi qaç künden berli aç yürem. Seni aşasam ne ola ya?… – dey.
Tezek ise:
– Şaştıñmı şu, Ayuv-ağa! Men aşalğan şey degilim. Üstüm qoy yününen qaplanğanına baqma, içim boq tolu, men adiy tezek. Aşasañ, ölersiñ, balalarıñ ise ortalıqta baqımsız qalırlar.
Ayuv tezekni qoqlap baqa, kerçekten de penir qoqusı yoq. Demek, doğrusını ayta. Ayuv tezekke bir panca ura. Tomalaq tezek tığırıp kete.
Tezek tığıra-tığıra yolunı devam ete. Onıñ qarşısına ise aç Qaşqır çıqa. Tezekni toqtatıp ondan soray:
– Qayda aşıqasıñ?
– Yel esken tarafqa, – dey tezek.
Qaşqır ise:
– Men bir qaç künden berli aç yürem, sen ise, bir qasevetiñ olmayıp, çöl boylap kezesiñ. Yahşısı, men seni aşayım, – dey.
Tezek oña böyle cevap bere:
– Şaştıñmı şu, Qaşqır ağa! Men aşalğan şey degilim. Üstüm qoy yünü olğanına baqma, içimdeki et degil, adiy kübre. Men tezegim. Meni aşasañ, zeerlenir ölersiñ, balalarıñ öksüz qalırlar.
Qaşqır tezekniñ o yan, bu yanını qoqlay – et qoqusını duymay. Tezekke bir tepme ura, ğarip tezekni yel tığırtıp alıp kete.
Tezek tığıra-tığıra, yolunı devam ete. Bir vaqıt onıñ qarşısına Tilki çıqa. O, tezekni toqtatıp, o yana bu yana çevirip baqa ve dey:
– Men qaç künden berli çölde aç çapqalap yürem, islengen bu et parçası ise bir ğamsız tığırıp yüre. Şimdi qapınırım!
Tezek ise oña:
– Aşama saqın! Men aşalğan şey degilim. Men adiy tezek… – dep başlay.
– Maña masal aytma, – dey Tilki. – Sanki dersiñ, men islengen etni kübreden ayırıp olamaycam! – dep tezekni yalmap yuta. Aşay, yutquna ve taaciplene: – Hucur bir et … Quru, datsız …
Tilki yolunı devam ete. Amma ketken sayın yaramay ola. Böyleliknen, Tilki yıqılıp yatıp qala.
Çölde: “Er bir tığırğan şey canlı olmay, er bir qoquğan şey aşalmay” – dep, nafile aytmağanlar.