BEYBARS

Nuzzet Ümerov, Yazıcı

BEYBARS

Eski zamanlarda bazirgân Seit-Melik Eski Qırımda han musafirhane tuta eken. Keçken-ketken kervanlar mında raatlanğan. Aqşamları musafirler toplanıp, biri-birine çeşit ikâyeler aytqanlar. Seit-Melikniñ oğlu Mansur olarnı diñlemege pek seve eken.

Bir kün babasınıñ dostu Kefeden Mansurğa bahşış ketirgen – aqiqiy yay. Babası, oğlum östi dep, onı avğa alğan. Anda Mansur barsnı atqan. Yırtıcınıñ dülber terisini oğlan qartanasına bağışlağan. Qartanası ise onı bu künden başlap Beybarsım, dep sevgen.

O yılı şeerge moğollar ücüm etkenler. Seit-Melikniñ qorantası ölgen. Tek Mansur sağ qalğan. Onı qul (rab) etip bazarda satqanlar. Bir cenevizli (genuez) bazirgân babasını bilgeni içün Mansurnı satın alğan ve evine alıp ketken. Anda onı öz balası kibi baqıp östürgen.

Mansur bazirgânğa yardım ete eken. Bir kün olar gemide Mısırğa (Yegipet) ketkenler. Qaytqanda deñizde furtuna qopqan. Gemini yalığa köterip atqan. Yerli sakinler bazirgânnı öldürgenler, qalğanlarnı qul bazarında satqanlar. Mansurnı bir yunan (grek) bazirgânı alğan ve gemide zıncırğa oturtıp, kürekçi etken. Bir yıldan soñ deñiz aydutları Mansurnı qurtarğanlar.

Daa bir yıl Mansur deñiz aydutlarınen gemide yürgen. Bir kün Bosfor boğazında olarnı arbiy gemi batırğan. Sağ qalğanlarnı kene qul bazarına alıp ketkenler. Bu sefer onı Mısır sultannıñ şahsiy askerleri – mamlüklerniñ başı satın alğan. “Adıñ ne”, – dep sorağanda Mansur: “Beybars”, – degen. Bu adnen o soñ dünyağa belli olğan.

1249 senesi Frenkistan qıralı Lüdovik Mısırğa ücüm etken. O zamanları büyük uruştan evel eñ küçlü askerler özüni sınağanlar. Kimerde bu sınav uruşnı çezgen. Mısır taraftan Beybars çıqqan ve onı yeñgen. Bundan cenk başlanmağan.

Bir yıldan soñ frenkler kene ücüm etkenler. Ordunıñ başı olıp, Beybarsnı qoyğanlar. Beybarsnıñ ordusı yeñgen.

Bir qaç yıldan Mısırğa Kök Orda ücüm etken. Onıñ yolbaşçısı Çınğızhannıñ torunı Hulagu edi. Mısırnıñ sultanı Qotuz Beybarsnı ordunıñ başına qoyğan. Ayn-Caluğa degen yerde moğollarnıñ ordusı bütünley qırıldı. Beybars yeñdi. Mamlükler adaletsiz Qotuzğa qarşı isyan (vosstaniye) köterdi ve onı yıqıp, Beybarsnı sultan qoydılar.

17 yıl Beybars Mısırnıñ sultanı oldı. Lâkin o Qırımdan olğanını unutmadı. O ölgen soñ tahtqa Mansur Kalaun – Beybarsnıñ torunı mindi. O, Eski Qırımğa – Beybarsnıñ vatanına eki gemi kök mermer taşı ve eki biñ dinar yollap, anda Beybarsnıñ hatırasına cami qurdurğan (1288 senesi). Aynı cami Mısırnıñ merkezi Kair şeerinde de bar.