Нуззет Умеров, Языджы
БЕЙБАРС
Эски заманларда базиргян Сеит-Мелик Эски Къырымда хан (мусафирхане) тута экен. Кечкен-кеткен керванлар мында раатлангъан. Акъшамлары мусафирлер топланып, бири-бирине чешит икяелер айткъанлар. Сеит-Меликнинъ огълу Мансур оларны динълемеге пек севе экен.
Бир кунь бабасынынъ досту Кефеден Мансургъа бахшыш кетирген – акъикъий яй. Бабасы, огълум осьти деп, оны авгъа алгъан. Анда Мансур барсны аткъан. Йыртыджынынъ дюльбер терисини огълан къартанасына багъышлагъан. Къартанасы исе оны бу куньден башлап Бейбарсым, деп севген.
О йылы шеэрге могъоллар уджюм эткенлер. Сеит-Меликнинъ къорантасы ольген. Тек Мансур сагъ къалгъан. Оны къул (раб) этип базарда саткъанлар. Бир дженевизли (генуэз) базиргян бабасыны бильгени ичюн Мансурны сатын алгъан ве эвине алып кеткен. Анда оны озь баласы киби бакъып осьтюрген.
Мансур базиргянгъа ярдым эте экен. Бир кунь олар гемиде Мысыргъа (Египет) кеткенлер. Къайткъанда денъизде фуртуна къопкъан. Гемини ялыгъа котерип аткъан. Ерли сакинлер базиргянны ольдюргенлер, къалгъанларны къул базарында саткъанлар. Мансурны бир юнан (грек) базиргяны алгъан ве гемиде зынджыргъа отуртып, курекчи эткен. Бир йылдан сонъ денъиз айдутлары Мансурны къуртаргъанлар.
Даа бир йыл Мансур денъиз айдутларынен гемиде юрген. Бир кунь Босфор богъазында оларны арбий геми батыргъан. Сагъ къалгъанларны кене къул базарына алып кеткенлер. Бу сефер оны Мысыр султаннынъ шахсий аскерлери – мамлюклернинъ башы сатын алгъан. «Адынъ не», – деп сорагъанда Мансур: «Бейбарс», – деген. Бу аднен о сонъ дюньягъа белли олгъан.
1249 сенеси Френкистан къыралы Людовик Мысыргъа уджюм эткен. О заманлары буюк уруштан эвель энъ кучьлю аскерлер озюни сынагъанлар. Кимерде бу сынав урушны чезген. Мысыр тарафтан Бейбарс чыкъкъан ве оны енъген. Бундан дженк башланмагъан.
Бир йылдан сонъ френклер кене уджюм эткенлер. Ордунынъ башы олып, Бейбарсны къойгъанлар. Бейбарснынъ ордусы енъген.
Бир къач йылдан Мысыргъа Кок Орда уджюм эткен. Онынъ ёлбашчысы Чынгъызханнынъ торуны Хулагу эди. Мысырнынъ султаны Къотуз Бейбарсны ордунынъ башына къойгъан. Айн-Джалугъа деген ерде могъолларнынъ ордусы бутюнлей къырылды. Бейбарс енъди. Мамлюклер адалетсиз Къотузгъа къаршы исьян (восстание) котерди ве оны йыкъып, Бейбарсны султан къойдылар.
17 йыл Бейбарс Мысырнынъ султаны олды. Лякин о Къырымдан олгъаныны унутмады. О ольген сонъ тахткъа Мансур Калаун – Бейбарснынъ торуны минди. О, Эски Къырымгъа – Бейбарснынъ ватанына эки геми кок мермер ташы ве эки бинъ динар ёллап, анда Бейбарснынъ хатырасына джами къурдургъан (1288 сенеси). Айны джами Мысырнынъ меркези Каир шеэринде де бар.