Qırım yarımadası iri olmasa da, mında 150-den ziyade özen aqa. Olar nomay degil, lâkin insanğa büyük fayda ketireler. Eñ uzun özenler Azaq deñizine, eñ qısqa özenler Yalı boyunda aqa, eñ nomay özenler Qırım dağları eteklerinden ene.
Salğır eñ uzun özen. O ve onıñ içine aqıp tüşken özençikler ile 920 kilometrge uzanğan. Onıñ eñ nomay qoltuq özeni Büyük-Qarasuvdır.
Alma (84 km) özeniniñ adından körüne ki, bu özen boyu evel zamanlardan bağçalar östürilgen. Oña eñ almalı özen, demege mümkün. O, Sarı-Su, Babuğan ve Savlıh-Su özenleriniñ birleşkeninden peyda oldı. Keçken yolunda ise oña Quru Alma, Bodraq, Kosa, Mavlâ, ve Sablı qoltuqlar qoşula.
Qaçı (69 km) – insan tarafından eñ çalıştırtılğan özendir. Mında eki suv anbarı (Zagorsk ve Bağçasaray) qurulğan.
Belbek (63 km) eñ nomay ve yaramaz özen. Baarde onıñ vadiysinde yaşağan adamlar suv basar, dep saqınalar.
Qara-Su (41 km) eñ dülber yerlerden aqqan özen. O, Baydar vadiysinden başlanıp, körünişi acayip olğan 16 kilometrlik dereden quturıp çıqıp, İnkerman vadiysini yarata.
Uçan-Su (8km), episi yalı boyu özenleri kibi, qısqa, lâkin eñ uçansuvlı özen. Onda dört büyük uçansuv sığdı, eñ yüksek soyu 98,5 metrden aşağı suv ata.
Dereköy özeni (12 km) yalı boyunda eñ nomay sayıla. Onı eñ çoq ad saibi olğan özen, dep saymaq da mümkün. Çünki dülberden-dülber Uç-Qoş yaylasından aqqan bu özenni ayvasıllılar Bala, biraz aşağıdaki qısmında Guva, Yalta şeerinde ise Dereköy, dep adlandıralar.
Çuruk-Su (33 km) – eñ çöl özeni. O Eski Qırım şeeri yanında Ağarmış dağında başlana ve quru yerlerden keçip, çölde de qala – deñizge barıp yetmey.
Yalı boyundaki Ulu-Üzen (16 km) – Qarabiy yaylağa alıp barğan Hophal boğazı yanında başlana ve Ulu-Üzen köyünden keçip, suvunı Quru-Üzen yanında deñizge qoşa. Bu özende Qırımnıñ meşur Cur-Cur (15 m) uçansuvı bar.
Orta yolaqtaki Ulu-Üzen (15 km) eñ çapqın özen. O, Sofu-üzen ve Üzen-baş özenlerniñ qoşulmasında peyda ola, çoq basamaqlardan enip, aşıqçan suvnıñ saibidir.
Su-İndolnıñ (27 km) başı Qarakol dağınıñ etegindedir. Oña Salı özeni qoşulsa da, İndolnı eñ az suvlı özen demege mümkün.
Qırımnıñ çoqsu özenleri tek baarde nomay ola. Bundan ğayrı, yarımadada pek çoq dereler bar. Yağmurlar yağğanda olar tolıp-taşıp keteler. Yazda ise olarnıñ yataqları quru. Böyle quru özenlerden biri – Çatırlıq uzunlığınen Salğırdan artta qalmay. Eñ çoq quru özenler ağı Tarhanqut yüksekliginde. Oña Büyük Kastel deyler. Eñ uzun dereler Keriç yarımadasında – Samarli 51 kilometrge uzanğan. Lâkin özenlerge kelgende mında tek Melek-Çeşme özenini añmaq mümkün. Bu özençik Keriç şeeriniñ ortasından keçe.