Тыва халкъ масалы
Бир заманда къартнен къартий яшагъан. Бир кунь къарт одун джыймакъ ичюн ормангъа кеткен. Энъ буюк терекни корип, энди балтанен урмакъ истегенде, теректен алтын къуш чыкъкъан.
Къуш инсан сесинен айта:
– Къарт, терегимни кесме!
Къарт шашыргъанындан балтаны ерге тюшюре.
Къуш къартнынъ бутюн истеклерини беджермеге сёз бере.
Къарт разы олып, дей:
– Эвим янына одун ташып къой.
– Яхшы, олур санъа одун.
Къарт бош эллернен эвине къайта.
– Тенбель къарт, нечюн эвге одунсыз къайттынъ? – сорай къартий.
Къарт къартийге алтын къуш акъкъында тариф эте.
Эртеси куню къарт эски юрт этрафында чокъ одун коре. Шашып къалгъан къарт кене балтаны белине багълап, ормангъа кете. Буюк терекнинъ янына барып, балтанен ура. Алтын къуш терекнинъ ичинден чыкъып, сорай:
– Къарт, не истейсинъ?
– Манъа эски юрт ерине акъ чадыр къой, – дей къарт.
– Яхшы, олур санъа акъ чадыр, – дей къуш ве къувушкъа къайта.
Къарт эвине къайтып келе. Эртеси куню къарт ве къартий буюк акъ чадырда уяналар.
Кене къарт ормангъа бара. Буюк терекни къакъа, алтын къуш чыкъып, сорай:
– Не истейсинъ, къарт?
– Менде акъ тувар олмасыны истейим, – дей къарт.
– Яхшы, олур санъа акъ тувар, – дей къуш ве къувушкъа къайта.
Къарт эвине къайтып келе. Эртеси куню къарт ве къартий чадырнынъ этрафында бир сюрю акъ мал корелер. Бутюн кунь къарт ве къартий малны сая, саямайлар.
Къарт къартийден сорай:
– Алтын къуштан даа не тилейик?
– Ачкозь къарт, – дей къартий. – Эр шей бизде бар, къалгъан яшайышкъа етер.
– Ах, сен, къартий! Озь бахт-сеадетинъ-ден вазгечесинъ. Meн Хан олмагъа истейим, къулларгъа эмир этмек, эм сен Ханымым оладжакъсынъ.
– Акъылынъны топла, къарт, бу акъылсызлыкъны башынъдан чыкъар, – дей къартий.
Къарт къартийни динълемеген ве ормангъа кеткен. Ургъан балтанен буюк терекке, къуш чыкъмагъан. Даа бир кере ургъан, алтын къуш чыкъмагъан. Учюнджи кере бутюн кучьнен ургъан терекке, лякин бефтан экен. Къарт ачувланып, терекни йыкътыргъан, къувушнынъ ичине бакъып, къушны тапмагъан.
Къарт эвине къайтып, къартийге эр шейни анълаткъан. Къартий ачкозь къартны пек сюрекли сёгген.
Саба олгъан. Къарт ве къартий, эскиси киби, къара юртнынъ ичинде уянгъанлар.