АРДЫЧ (можжевельник) – даима ешиль, инеяпракълы терек. Онынъ 60-дан зияде чешити бар.
Ардыч 300-600 йыл яшай. Амма Айя буруны янындаки Баты-лиман дересинде бинъ – бинъ дёрт юз йыллыкъ ардыч тереклери де осе.
100-200 яшына еткен тереклер кевделерининъ къабукълары чатлап, чулланып башлай. Инеяпракълары ерге тёкюлип, терек астында миндер киби йымшакъ бир къатлам асыл этелер. Тёкюльген япракълар ерине янъылары осип чыкъа. Ардыч тереги инсангъа пек хош кельген къокъулар чыкъара.
ЮВЕЗ (рябина) – дагъларымызда чокъ расткеле. Атта 8 чешити осе. Оларнынъ арасында энъ энъ кенъ яйылгъаны – къырым ювезидир. Юксеклиги базы да 15 метрге бара. О, дагъларда, ташлы-къаялы топракъларда да осе.
Томалакъ шекилли, къып-къырмызы, амма ешки емишлери салкъым-салкъым олып пишелер. Багъчеванлар ювез терегини багъчаларда да асрайлар.
СЕРВИ (кипарис) – минареге ошап оськен терек. Адамлар та къадимий заманларда оны Акъ-Денъиз ялыларындаки топракъларда асрап башлагъанлар.
Къырым дженюбий ялы боюнинъ авасы бу терекке пек келишкени ичюн о мында кениш яйылгъандыр. Ватанымызнынъ ялыбою манзарасыны сервилерсиз тасавуз этмек мумкюн дегиль. Юксеклиги 30 метрге бара. О, даима ешильдир.
ЧАМ (сосна) – Къырмнынъ даима ешиль, инеяпракълы тереклеринидер бириси. Къадимий заманларда о, бутюн ялы боюндаки дагъларда оськен. Чам тереги 500-600 йыл яшай. Юксеклиги 25-40 метр ола.
Мемлекеттеки энъ къарт чам Къырымда осе. Учансув янындаки къая устюнде тамыр аткъа чамнынъ яшы 600 йыл. Онынъ юксеклиги 30 метр, кевдесининъ къалынлыгъы 6,03 метр. Чам терегининъ агъачындан яхшы кересте япыла.
ЭМЕН, МЕШЕ (дуб) – пек къавий терек. Онынъ 450-ден зияде чешити бар.
Бу терекнинъ агъачы пек къыйметли сайыла. Ондан инсан ичюн пек керекли шейлер япыла.
Эмен тереклери бинъ йылдан зияде яшай. Меселя, шимди Форос дживарындаки орманда кевдеси 5,5 метрли 1000 йыллыкъ эмен ререги бар багъчасарай районыныеъ Керменчик (Высокое) кою янында кевдеси 8 метр олгъан ве Къырымда энъ къарт сайылгъан эмен осе. Алимлер онынъ яшы 1000 йылдан зиядедир, дейлер.
Къарасувбазар шеэринден бир къач километр авлакъта, Букю Къарасуа озени боюнда осип, «Бахри эмен» адынен танылгъан эмен тереги де мешурдыр. Онынъ юксеклиги 20 метр, кевдеси 9,5 метрдир. Терекнинъ япракълары ерге 300 квадрат метр къадар талда бере.
ЛУГЪАТЧЫКЪ
Инеяпракъ – хвоя
Кевде – ствол (дерева)
Къабукъ – кора
Дживар – окрестность
Авлакъ – здесь на расстоянии
Мешур – знаменитый
Талда – тень
Къадимий – древний
Кересте – пиломатериал