Койлерден биринде пек мергин авджы бир яш бар экен. Бир кунь авланып кезген вакъытында орталыкъны къою туман баса. Яш, ёлуны шашырып, башкъа бир тарафкъа чыкъып кете, эджнебий бир мемлекетке барып ете. Бираз ял алмакъ ичюн атыны тыршавлап йибере, озю де бир чокъракънынъ башында ятып юкълай.
Азмы ята, чокъмы ята, козьлерини ачып бакъкъанда не корьсин – атынынъ къуйру-гъындан къапып, бир тильки ойнап тура. Авджы яш, аман тюфегини котерип, тилькини атмагъа азырлана. Бичаре тильки, инсан киби сёйленип:
– Ольдюрме мени, агъам, мен санъа керек олурым, – дей.
Авджы онъа тиймей, авгъа кете. Эки дане кийик урып келе. Бакъса, не корьсин, тильки атны къаравуллап тура. Авджы, тилькининъ хызметине ляйыкъ къыймет кесип, кийик-лернинъ бирини онъа бере. Дигерини атешке къызартып, озю ашай.
Экинджи куню авджы кеткенде, аткъа къашкъыр уджюм эте. Къаравул тильки:
– Достум къашкъыр, бу айван шорбаджымнынъ атыдыр, мен оны къаравуллайым. Бу хызметим ичюн эр кунь бир кийик къазанам. Кель, бирликте хызмет этейик, шорбаджым сени де бош къалдырмаз.
Къашкъыр разы ола. Авджы, бу кересинде учь кийик урып келе ве айванларнен болюше.
Учюнджи, дёртюнджи ве бешинджи куню айны ал текрарлана. Авджынынъ хызметине невбетнен аюв, арслан ве къартал кирелер.
Алтынджы куню авджы авгъа кеткенде, тильки бутюн джанаварларны меджлиске топ-лап, нутукъ сёйлей:
– Урьмели джанаварлар! Авджы агъамыз бизни эр кунь кийикнен беслей. Онынъ эйилигине биз де эйиликнен джевап бермек керекмиз. Биз дюньяда энъ дюльбер къызны тапып, онъа келин этип бермек керекмиз.
Къартал: «Мен авеленип учкъанда, падишанынъ гуль багъчасында падиша къызыны корип къалдым. Онъа дюнья дюльбери десенъ де, ери бар», – дей.
Тильки къарталнынъ теклифини бегенип: «Аферин санъа, къартал, авджы агъа ичюн ляйыкъ бир келин таптынъ», – дей.
Айванлар хызметни болюшелер. Аювнен къартал келин кетирмеге кетелер. Тильки, къашкъыр ве арслан кересте кетирип, келинге эв япалар.
Аюв багъча ичинде кезинген падиша къызыны къап-къач эте де, табангъа къувет берип, къача. Сарай къызлары зув-чув олып, даркъалып кетелер. Падиша, къызыны араштырмагъа башлай.
Авджы яш авдан къайтып келе ве янъы ясалгъан бинаны корип, тааджипте къала. Тильки, къуйругъыны бура-бура, авджы янына келип, теменна эте ве:
– Дюньяда энъ дюльбер падиша къызыны эвинъизге келин тюшюрдик, – деп хабер эте. – Эвге киринъиз, бахт-мурадынъызгъа иришинъиз!
Эм, акъикъатен, авджы эв ичине кирсе, не корьсин, дюльберлиги айнынъ он дёрдюне бенъзеген бир къыз, башыны асып, эв ортасында отура. Къыз, авджы яшны корьгенинен, аякъкъа турып, онъа сарыла да:
– Мени бу джанаварлардан къуртар, – деп агъламагъа башлай.
Авджы яш къызны тынчландырып:
– Къоркъманъыз, олар сиз бильген джанаварлардан дегильдир, – дей ве оларнынъ мында насыл топлангъанларыны айтып бере.
Олар гедженинъ кеч мааллерине къадар лакъырды этип отуралар, бири-бирини севелер ве омюр-билля бирликте яшамагъа ант этелер.
Саба къартал учып келе де, падиша аскер топлагъаныны, къызыны араштырып тапмакъ ичюн дагъларгъа чыкъмагъа азырлыкъ корьгенини бильдире. Буны эшиткен тильки достларыны топлап:
– Урьметли аркъадашлар! Бизим севимли авджы агъамыз ве онынъ къарысы телюке астындалар. Падиша, аскерлерини топлап, бизге уджюмге азырланмакъта. Биз, ондан эвель давранып, онынъ аскерлерини дарма-дагъын этмек керекмиз.
Арслан огълу арслан, санъа он секизден къыркъ беш яшына къадар арсланлардан къыркъ бинъ аскер топламанъны авале этем. Ярын саба къушлукъда Джантыкъ къырны бекит.
Аювнынъ ордусына Кермен тёпени, къашкъырларгъа Къурбан къуюны бекитмеге, къарталгъа исе авадан уджюм этмеге авале этиле. Тильки исе озь акърабасыны топлап, гедже къаранлыгъында гизлиден душманнынъ атлы аскерлери арасында сокъулып, бутюн эгер такъымларыны кемирип ташлайлар.
Саба ачыла. Падиша аскерлери атланмагъа азырланалар. Бакъсалар, бутюн къайышлар кемирилип ташлангъан. Бу арада кок юзюни къара булут киби къарталлар къаплап ала ве душман аскерлери башына бурчакъ киби таш ягъдыралар. Орталыкъны тоз-думангъа богъып, Джантыкъ къырындан арслан болюклери келип етелер ве, айкъара къопарып, душман устюне атылалар. Улувларынен ер-кокни инълетип, Кермен тёпеден аюв болюклери тюшип, оглерине расткельген эр шейни басып-эзип кетелер. Ниает, Къурбан-къую дересинден къашкъыр болюклери пейда олып, душман атлары пешинден къувмагъа башлайлар.
Шай этип, авджы яш енъе. Къарт падиша бунен разы ола. О, бутюн халкъны топлап, той япа, эписини сыйлай, тахтны киевине бере. Яш падиша озь къаравуллары олгъан джанаварларны унутмай – ерли-ерлерине къайтарып йибере. Падиша янында тек бир тильки къала. Баш везир олып, элинден кельгени къадар авджы яшкъа падишалыкъны идаре этмеге ярдым бере.