Янардагъ дегенде, козюмиз огюнде къоджаман, къайнап тургъан, атеш фышкъыргъан, этрафкъа къара тютюн, куль сачкъан ве тосат-тосат агъзындан къайнагъан ташларны къускъан дагъны козь огюне кетиремиз.
Къырымда шимди бойле, яни арекет эткен янардагълар ёкъ. Олар чокъ миллион йыл огюне озь кучюни сарф эткенлер ве «юкълап» къалгъанлар.
Къарадакъ – дюньяда энъ къадимий (120-160 миллион йыл эвельси) «юкълагъан» янардагъ сайыла. О, Къырымнынъ Судакъ тарафында, Коктебель ве Отуз койлерининъ арасында ерлеше ве 22 квадрат км. мейданлыкъны къаплай. Энъ юксек нокътасы 577 метр.
Онынъ эки агъзы бар. Къоба-Тёпе агъызындан лава (къайнап ириген ташлар) денъизге тёкюльген. О, сувуйым дегенде, Азиз адлы агъызындан кене толып ташкъан лава акъкъан. Сонъ еллер ве денъиз суву ташларны ялап тешик ачкъанлар. Онъа халкъымыз Шейтан Къапу адыны къойгъан.
Кимрде къайнагъан ташлар къалын топракъны тешип чыкъмагъа ёл тапмайлар, лякин ер устюни къабарталар. Бойле этип Аю ве Кастель дагълары пейда олды. Ер юзю ойле бир къабарды ки, Аюдагъ 565м, Кастель 439 метр юксекликке котерильди. Бойле сой дагъларгъа диапир дейлер. Кастель Алушта янында, Аюдагъ Алушта-Ялта арасында ерлешелер. Кене де шу уфакъча Шарха, Урагъа, Сераус, Чамлы-Бурун диапирлер сыранен сепильген.
Даа бир къадимий янардагъдан Феленк-Бурун (мыс Фиолент) яратылды. О, Акъярнынъ янындадыр. Онынъ устюни къабурчакъташ къаплагъан.
Шимди юнан къыраличеси Ифигениянынъ адыны ташыгъан къая да янардагънынъ бир парчасыдыр.
Амма Къырымда энъ чокъ раст-кельген янардагълар чешити – лай (чамур) янардагъларыдыр. Бутюн дюньяда олгъан 700 лай янардагъларындан 50-си Керич ярымадасында къайнап тура. Олар шифалы сайыла. Чюнки ондаки лайда чешит файдалы минераллар иритильген.
Лайнен берабер був, сыджакъ сув, газ чыкъа. Лай янардагълары юксек дегиль – 30-70 м, лякин олар да хавф-лы, чюнки теренлер. Базыларынынъ теренлиги атта 6 км тешкиль эте.
Энъ буюк лай янардагъындан Керич ярымадасында ерлешкен Джав-Тобе (Джав-Тобе кою янында) сайыла. Онынъ юксеклиги 60 м. XVII асырда бу янардагъ ташып, этегиндеки койни бас-къан. 1864 сенесиден 1942 сенесине къадар о еди кере ташкъан.
Еди Булгъанакъ (Булгъанакъ кою янында) лай янардагъы даима къайнап тура. О, 3 квадрат км. мейданлыкъны къаплагъан къазан ичинде ерлешкен. Ортада лайдан тёгерек бир голь яратылды.